نقد و بررسی کتاب : کاش حرفی بزنی اثر مصطفی رحماندوست ، به قلم : کوثر الماسی - مسوول مرکز شماره دو سقز

کتاب کاش حرفی بزنی سروده ی مصطفی رحماندوست ، شامل دوازده شعر در قالب نیمایی ( آزاد ) و شعر (( خود بهار )) در قالب چهار پاره می باشد ، محتوای اشعاربه طور جدی و مستقل ، مضامین عاشقانه راوارد حوزه ی شعر کودک و نوجوان کرده است ، تا از تربیت عاشقانه ی نوجوان پلی  به تربیت عاطفی وی بزند ، و از ادبیات ماکه  به دلیل پیوستگی اش با متون کلاسیک ، بسیار غنی ، لطیف و عاشقانه است ، راهی نو در ادبیات نوجوان باز کند که از آن می توان به ادبیات عاشقانه ی نوجوانی تعبیر کرد که هدف آن  کمک به نفی هرچه خشونت خود محورانه ، نیاز مخاطب و  تابو شکنی موضوعاتی ست که تا از قبل از این در ادبیات نوجوان باب نبوده است .این  کتاب  مجموعه ای از اشعار متفاوت از لحاظ محتوایی و موضوعی را پیش روی مخاطب خود قرار داده است . شعرهای مجموعه ی کاش حرفی بزنی با محوریت موضوعی عشق در دوره ی نوجوانی نوشته شده است و شامل اشعاری غنایی ، سرشار ازتازگی در مضمون و موضوع  است ، تمام اشعار این مجموعه از زبان نوجوان عاشقی روایت می شود که در کوچه پس کوچه های احساس خود ، تجربه های نارس و مشترک وتا کنون مگویی  را با نوجوانان در میان می گذارد. شعرها در عین سادگی ، سرشار ازلحظه هستند و گاهی تنه به هایکومی زنند . بیشتر شعرهای این مجموعه در قالب نیمایی سروده شده اند که قالب جدیدی برای شعر نوجوان هستند ، زیرا که بیشتر شعرهای نوجوان در قالب چهارپاره سروده شده اند ، اشعار این مجموعه از لحاظ مضمون و نوع قالب بکر هستند ، به خوبی با مخاطب خود ارتباط برقرار می کنند و توانسته اند که با شناخت درست نیازهای نوجوان در این رده ی سنی بدور از تابلوهای ممنوعه در حیطه ی ادبیات نوجوان ، راهی نو برای خلاقیت های شاعران و بستری آماده جهت ارائه ی ادبیاتی واقع گرا باز نمایند. از آرایه های ادبی در حد فهم گروه سنی (( د)) کتاب استفاده شده است ، وزن شعرها مطابق با شعر نیمایی به جا و درست رعایت شده است ، قالب اشعار و موضوع اثر در حیطه ی گروه سنی مخاطب است . از آنجا که ادبیات عاشقانه و به ویژه شعر، می‌تواند راه مناسبی برای تخلیه ی هیجانات روحی و روانی و عاطفی نوجوانان باشدو نوجوان  از طریق مطالعه ی شعر‌ها و داستان‌های عاشقانه می‌تواند احساسات عمیق و لطیف انسانی را تجربه کند و با مسائل عاطفی و بحران‌های خاص این دوره، راحت‌تر کنار بیاید ، مصطفی رحماندوست با پی بردن به نیاز مخاطبان خود راهی در ادبیات عاشقانه ی نوجوانان باز کرد . تا مدت‌ها قبل، پژوهشگران و منتقدان ازحضورهرگونه  ادبیات غنایی با موضوع عشق زمینی در ادبیات کودک و نوجوان ما ، تابو ساخته و راه بر نشر اینگونه آثار را بسته بودند تا نوجوانان به کتابهای بزرگسال روی بیاورند که بیشتر آن کتابها بیشتر از آنکه راه بر ارضای حس و نیاز نوجوان ببندد ، پلی بود برای ارضای حس کنجکاوی آنان و در نتیجه با تاثیرات بدی که در روان نوجوان برجای می نهاد ، ادبیات  زود سالی را به جای ادبیات نوجوان به خورد آنان میداد .در نظام آموزشی ما نیزبه نیازهای عاطفی نوجوان پاسخی داده نمیشد و هرگونه هیجان عاطفی  مساوی با ابتذال تلقی میشد . استقبال نوجوانان از اشعار شاعرانی چون فروغ فرخزاد، فریدون مشیری، حمید مصدق، سهراب سپهری و... ضرورت طرح مضامین عاطفی و عاشقانه را صحه نهاد . شاعرانی چون ناصر کشاورز ،  اسدالله شعبانی و مصطفی رحماندوست در سالهای اخیر با شناختی که ازارزوها ، دلبستگی ها و دغدغه های نوجوانان داشتند ، سعی کردن ادبیات نوجوان را از غرق شدن در دامان عشق های نمادین نجات بدهند و ادبیات نوجوان را  با عشق های زمینی آشتی دهند و آنرا از محدوده ی عشق های عرفانی و مقدس و عشق به پدر و مادر و طبیعت و معلم و مادربزرگ و ... به ادبیات عاشقانه ( زمینی )  بکشانند . مصطفی رحماندوست اولین شاعریست که با خلق دو مجموعه ی شعر مستقل با موضوع عشق ، راه را برای دیگر شاعران در این راه باز کرد و با کتاب کاش حرفی بزنی مجموعه ای روان و ساده و آشنا با روح نوجوان ، خودسانسوری در عرصه ی ادبیات نوجوان را کنار بگذارد و اثری متناسب با زمانه و زبان و روح مخاطب خود بیافریند . در این مجموعه بجز شعر دلم همراه توست که بیشتر تنه به شعر بزرگسال می زند مابقی شعرها در حیطه ی تجربیات و فهم و دایره ی نیاز مخاطب است و بی شک این مجموعه جدای از تصویرگری بسیار نامطلوبش جزو یکی از بهترین آثار شعری چاپ شده برای گروه سنی ((د)) است.  عنوان کتاب شاعرانه و به خوبی نشان دهنده ی مواجه ی مخاطب با یک کتاب ادبیست ، عنوان برگرفته از یکی ازشعرهای کتاب و برای مخاطب اثر جذاب وگیراست .انتخاب عنوان متناسب با صفات دوران نوجوانی انتخاب شده و با لحنی حسرت آمیز ، سعی دارد مخاطب را به سمت درون ، آرزوها و آمال ها و احساساتش بکشاند .تصویرگری کتاب با توجه به محتوای غنایی کتاب نامناسب و ناهماهنگ با فضای محتوایی کتاب است ، بدلیل اینکه اشعار غنایی اغلب فضای آرام بخشی را القا می کنند اما تصاویر گرافیکی شلوغ و آشفتگی انتزاعی رنگها و ترکیب متنها با تصاویر در فضاهای رنگی کتاب ، باعث خستگی مخاطب می شود و به نظر می رسد این نوع تصویرگری بیشتر مناسب گروه سنی (( ه )) باشد تا گروه سنی (( د )) که به عنوان گروه سنی مخاطب کتاب معرفی شده است . با توجه به اینکه رنگها تلفیقی از کنتراست های رنگ قرمز و کرم و سیاه است ، با مخاطب ارتباط ضعیفی برقرار می کند و بهتر بود رنگهای آرامبخش تری متناسب با موضوع اثر و گروه سنی کتاب استفاده شود . در کل تصویرگری  کتاب مناسب گروه سنی مخاطب کتاب نیست و بهتر بود بجای تصاویر انتزاعی و گرافیکی و مدرن ، از تصاویر رئال و رنگهای مناسبتری استفاده شود.قطع کتاب رحلی است که برای این گروه سنی مناسب است اما برای یک مجموعه ی شعر نوجوان بهتر بود از قطع مناسبت تری استفاده شود که باز و بسته کردن آن راحت تر باشد ، نوع جنس کاغذ ها کاهی ست که با تورق زیاد پاره می شود و مرغوب نیست ، صحافی کتاب دو سنجاقه و مناسب است ، قیمت کتاب 650 تومان است که با توجه به کیفیت پایین جنس کاغذهای بکار رفته در کتاب مناسب اما با توجه به محتوای اثر ارزان است و بهتر می بود که با توجه به محتوای جدید اشعار و تعداد اشعار و تعداد صفحات کتاب ، قیمت کتاب 1000تومان  باشد . کیفیت چاپ مناسب است اما رنگ ها در ترکیب با رنگهای حروف و کلمات ،  به سختی خوانده می شوند و مخاطب را عصبی و آشفته و سردرگم می کنند و از لذت خواندن اشعار کاسته است. اندازه و نوع حروف با توجه به محتوای کتاب و گروه سنی مخاطب مناسب است ، طول خطوط و فاصله ی بین ابیات رعایت شده است ، تنوع در چیدمان ابیات باعث آشفتگی مخاطب در پیداکردن ادامه ی اشعار شده است    ، صفحه آرایی کتاب تزاحم تصاویر و تلفیق ناهمگون متن و تصویر را نشان میدهد ،عدم  توازن در تصاویر و تلفیق  ناشیانه  آن در ترکیب با شعرهای این مجموعه به صفحه آرایی  کتاب لطمه زده است ، با توجه به عادات بصری مخاطب به منظم خوانی و رعایت ترتیب در مطالعه ، تلفیق بصری و ترکیبی خط و تصویرها  (( آشفتگی ))  را بیشتر از (( خلاقیت ))  القا می کند ، کتاب دارای صفحه  شناسنامه  و صفحه عنوان است و همچنین صفحه گذاری کتاب ناهماهنگ صورت گرفته است تعداد صفحات کتاب 36 صفحه است . چیدمان شعرها در تلفیق و تکامل با تصاویر نامناسب است و صفحه آرایی و سفید خوانی کتاب با توجه به موضوع و گروه سنی مخاطب رعایت نشده است و چشم را خسته و مخاطب را سردرگم می کند . گروه سنی تعیین شده برای کتاب در محل بسیار نامناسب و با فونت بسیار ریزی چاپ شده است که به خواننده به سختی می تواند آن را بیابد .جلد کتاب مقوای کاهی  دو صفحه ای ( تاشو ) می باشد که جنس مناسبی برای یک کتاب شعر نوجوان نیست ، طرح روی جلد کتاب با محتوای اثر هماهنگ است و به خوبی نشان دهنده ی حالات ، تفکرات و دنیای نوجوانیست ، تلفیق و ترکیب رنگهای روی جلد با تصویر ساده ی گرافیکی نوجوانی که متفکرانه نشسته است و تداخلش با درختی که شاخه و برگهایش بخشی از روی جلد کتاب را پوشش داده است ، به خوبی تشبیه نوجوانی به درختی با انبوه برگها ( دغدغه ها  ، تفکرات ، آمال ، احساسات و عقاید و نیازهای نوجوان ) را نشان داده و تصویر گر بخوبی از عهده ی القای محتوای اثر و حتی گروه سنی اثر در جلد کتاب برآمده است . طیف رنگهای مات و شاعرانه  ی بکار رفته در جلد  نیز به انتقال موضوع اثر کمک کرده ست ،جنس کاغذهای محتوای کتاب و جلد کتاب مناسب نیست و از استحکام لازم برخوردار نیست و با گروه سنی مخاطب اثراز کیفیت کافی  برخوردار نیست . عنوان کتاب ، در جای مناسب و با فونت بزرگ چاپ شده و نام شاعر و تصویر گر هم در جلد کتاب  در جای مناسب درج شده است .در کل می توان گفت که جلد کتاب در عین حال که ساده است حس برانگیز است و مخاطب را به سمت خود جلب و جذب می کند . مطالعه ی این کتاب زیبا از لحاظ محتوایی را به همه ی نوجوانان و بزرگسالان پیشنهاد می دهم . ک.الماسی - پاییز 95.